VOORPROEFJE UIT DE NIEUWE "NYMPH"

De nieuwe Nymph verschijnt over enkele weken. Hier alvast een voorproefje:

---

Vincent Schmitz las

Thomas van Aalten (1978) is een schrijver met een hoge productie. Zijn in 2000 bij Podium verschenen debuutroman Sneeuwbeeld werd in 2001 al gevolgd door Tupelo. Zijn derde roman, Sluit deuren en ramen, is zijn eerste bij Anthos, een uitgever die zich sinds enige jaren ook bezighoudt met nieuw Nederlands proza (Margherita Pasquini, Martin de Jong en, in oktober, de debuutroman van Nymph-auteur Rob Kappen).
Het is altijd uitkijken als je over Thomas van Aalten schrijft. Nadat Sneeuwbeeld werd besproken in Nymph, beweerde Van Aalten op zijn website dat hij een 'duister geheim' van Nymph-redacteur Niels Carels bij zich droeg. Onlangs recenseerde Arjen Fortuin Sluit deuren en ramen in NRC Handelsblad. Die was niet meteen overtuigd van de genialiteit van het boek, maar Fortuin draagt dan ook 'een tendentieuze achternaam', alweer volgens Van Aaltens site.
Laat ik dan maar beginnen met een compliment: Sluit deuren en ramen is Van Aaltens eerste boek dat enigszins op een oorspronkelijke roman lijkt. Vielen Sneeuwbeeld en Tupelo nog te omschrijven als epigonistische probeersels van iemand die dweept met het werk van uiteenlopende figuren als David Lynch, Jody Bernal en Bret Easton Ellis (Tupelo kwam min of meer neer op het 'in je eigen woorden' navertellen van Less than Zero), Sluit deuren en ramen gaat tenminste uit van een idee. De hoofdfiguur, drilboorwerker Nick Vegas, leeft in een apocalyptischer versie van Nederland, en wordt ingehuurd om mee te bouwen aan Substaat Redux, een afgebakende zone waar de Nederlandse burger weer in veiligheid kan leven.
Maar gebleven zijn de kwalen waar al Van Aaltens werk aan lijdt: een onmachtige protagonist die alle gebeurtenissen gelaten op zich af laat komen, personages die zonder enige uitleg verdwijnen, passages die in het boek als geheel geen enkel nut hebben, en balletjes die opgegooid worden om nergens ooit neer te komen. Net als Sneeuwbeeld kabbelt ook deze roman stilletjes, geruisloos voort, tot er in het laatste kwart nog even een subplot in gestampt wordt, waarop het verhaal abrupt eindigt. In dit geval: Nick Vegas laat zich verleiden een militante jeugdbeweging te vergezellen, raakt medeplichtig aan terreuracties, het land is in rep en roer, en vervolgens: boek afgelopen.
En toch: deze roman bevat twee à drie sterke scènes. Helaas drijven ze rond in een zee van vulsel. De scène waarin Nick zijn aftakelende vader bezoekt in een tehuis is haast ontroerend, de fragmenten waarin een duivelse illusionist zijn trucs vertoont zijn simpelweg huiveringwekkend. Tien sterke bladzijden maken van een wisselvallige roman echter geen geslaagd boek. Van Aalten heeft weliswaar een paar interessante ideeën gehad. Zo opent Sluit deuren en ramen met een ramp van nationale omvang: het gehele Nederlandse volk is plotseling doof; er wordt gesproken van de Collectieve Auditieve Handicap. Wordt er later iets met deze gebeurtenis gedaan? Wordt er ooit op teruggekomen? Neen. Van Aalten geeft niet thuis.
Intussen struikel je over onnatuurlijke dialogen (zegt de een tegen de ander: 'De gezette Duitser droeg een vissershoedje'), creatieve spellingsvormen ('plûche', 'pyama', 'kakafonie', 'portemonee'), gekunstelde zinnen ('Het was op het station waar we uitstapten stoffig en donker', 'Is het niet een natuurlijke afkeer tegen alles wat koud en niet tropisch is?', 'In de huiskamer lag ze op haar zij') en volstrekt willekeurige scènes. Zoals de vermoedelijk gevoelig bedoelde jeugdherinnering van de ikfiguur op het eind, waarin hij als jongetje zijn vader een Elvis-liedje ziet zingen tijdens een karaokeset, hetgeen leidt tot wat, eerlijk is eerlijk, een van de lachwekkendste slotzinnen uit de recente Nederlandse literatuur genoemd mag worden: 'Ik klapte hard in mijn kleine handen.'
Ook met Sluit deuren en ramen maakt Thomas van Aalten zijn reputatie van jong aanstormend talent niet waar. Een roman bestaat uit meer dan wat sporadische leuke ingevingen en een schrijverschap uit meer dan telkens in dezelfde valkuilen lopen. Op bladzij 159 spreekt een vertwijfelde Nick de woorden: 'Wát dan? Waarom heeft niemand antwoorden? Waarom word ik meegesleurd in een raar bouwproject? Waarom verdwijnen mijn vriendin en mijn auto?' Et cetera. De lezer stelt zich deze vragen voortdurend. Maar antwoorden komen er niet.
Niet bepaald iets om voor te klappen, of je nu grote of kleine handen hebt.

Thomas van Aalten, Sluit deuren en ramen. Amsterdam: Anthos, 2003, 176 blz., € 17,90.